J.Alan Lee’nin Çoklu Aşk Biçimleri
İnsanlar dünyaya gözlerini açtıklarında tek bir amaç için güdülenmiştir: hayatta kalmak. Bu hayatta kalma amacı zamanla şekil değiştirerek her birey için farklı şekilde anlamlandırılmıştır. İnsanlara bu hayattaki amacınız nedir? diye sorulduğunda genellikle aldığımız cevaplar “sağlık, huzur, mutluluk, para, aşk…” olur. Temelde amacımız yaşamak olsa da bu yaşam içeriğinin ana temasının ne olacağı herkeste farklı olduğu gibi, her tema da kendi içinde dünya üzerinde var olan insan sayısı kadar farklılık gösterecektir. Bu farklılığı en bariz şekilde göreceğimiz tema ise aşktır. Her bireyin sevme-sevilme anlayışı farklıdır. Bu farklılıklar, bireylerin ebeveyn tutumları, yetiştirilme biçimi, yaşadığı travmalar, genetik yatkınlıkları, etnik kimliği ve çevresel faktörler gibi birçok kompleks yapılardan etkilenmektedir. Dünyada bu kadar çok farklı “aşk” anlayışı varken, tek bir aşk türünün olduğunu söylemek doğru bir genel geçer tanımlama olmayacaktır.
Kanadalı sosyolog John Alan Lee, çok boyutlu aşk biçimlerini ele alan kuramında bizlere 6 temel aşk biçiminin olduğunu, aşkın hiçbir zaman siyah ve beyazdan ibaret olmayan renkli bir tablo olduğunu öne sürmektedir. Lee, aşkın doğadaki üç temel renge benzer olduğunu söyler. Diğer bütün renkler, bu üç temel rengin farklı oranda karışımlarından meydana gelir. Benzer şekilde hiçbiri bir diğerine indirgenemeyen 3 temel aşk biçimleri vardır. Bunlar: Tutkulu aşk (eros), oyun gibi aşk (ludus) ve arkadaşça aşk (storge). Bu biçimlerin ikili birleşimi ikincil aşk türlerini ortaya çıkarır. Arkadaşça aşk ve oyun gibi aşk birleşerek mantıklı aşkı (pragma), tutkulu aşk ve oyun gibi aşk birleşerek sahiplenici aşkı (mania), tutkulu aşk ve arkadaşça aşk birleşerek özgeci aşkı (agape) oluşturur. (Akt., Açıkel, 2013)
Lee’nin birincil ve ikincil sınıflandırmasına göre,
- Tutkulu aşk (eros): Güçlü bir fiziksel çekimle başlayan aşk tipidir. Bu tip aşk, sevecenlik, iletişimde açıklık, ilişkide güvende olma, tutku, ilişkiye güvenli bağlanma ile ilişkilidir.
- Arkadaşça aşk (storge): İhtirasa değil benzerliğe, birbirini gözetmeye ve ilgileri paylaşmaya dayanan, arkadaşlığın ön planda olduğu, zamanla gelişen aşk biçimidir.
- Oyun gibi aşk (ludus): Aşkın oyun ya da keyifli bir yaşantı olarak algılandığı aşk biçimidir. Bu tip aşk, bağlayıcılığı düşük, eğlence ön planda, cinselliğin ve tutkunun önemli olduğu, yoğun duygusallıktan yoksun, kısa süreli ve çok eşliliğe açık bir ilişki türüdür. ( Uzun Özer ve Tezer, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, Cilt: III Sayı: 30)
- Sahiplenici aşk (mania): ‘Tutkulu aşk’ ve ‘oyun gibi aşk’ türlerinin bir araya gelmesiyle ortaya çıkmaktadır. Kıskançlık, güvensizlik ve sahiplenmenin hakim olduğu bu aşk türünde yoğun duygular ön plandadır.
- Mantıklı aşk (pragma): ‘Arkadaşça aşk’ ve ‘oyun gibi aşk’ türlerinin bir bileşimidir. Partnerin eğitim, meslek, maddi kaynakları ve aile yapısı gibi özelliklere öncelik verilen, ilişkinin devamlılığının olması beklendiği aşk türüdür. Mantıklı aşk biçimine sahip kişiler mantıklı ve gerçekçidir. Partnerinin varlığına ve konumuna göre ona değer biçer ve onun ekonomik olarak güvenilir olmasını ister (Knox ve Schact, 2010).
- Özgeci Aşk (Agape): Karşısındakini kusurlarına rağmen seven, onun iyiliğini kendi iyiliğinden üstün gören bir aşk biçimidir. Aşk bu kişiler için bir görevdir ve bu görevi en üst potansiyelini kullanarak yapmak isterler. ( M, Açıkel, 2013)
Özetle Lee, bizlere aşkın hiçbir zaman tek bir renkten ve boyuttan oluşmadığını, aşkın birtakım genelleme ve sınırlarla tanımlanamayacak kadar özel olduğunu ifade etmiştir. Bu dünyada her birimiz benzersiz yaratılmışken, benliğimizi renklendiren en güzel parçalardan biri olan aşkın da benzersiz ve özel olması kaçınılmazdır. Aşkı sizin için en güzel renkte yaşamanız dileğiyle…
Yazar
Buse UYGUN
Psikolojik Danışman
