Çocugun Gelişiminde Ebeveyn Tutumu Ve Çocuk Üzerindeki Etkileri
Bireyin yaşamını şekillendirmede,topluma yararlı,bilinçli,kendi fikirlerini üretebilen problemlere çözüm odaklı yaklaşabilen bireyler yetiştirmenin en temel basamağı ailedir.
Tutum,yaşantı ve deneyimler sonucu oluşan durumlara karşı bireyin davranışları üzerinde yönlendirici etkiye sahip ruhsal ve sinirsel yönden hazır olma durumudur.
Anne-baba tutumları çocuğun sosyal , ahlak ve kişilik gelişimi üzerinde oldukça büyük etkiye sahiptir.
Ebeveyn Tutumları:
Otoriter Tutum
- Ailede katı ,sert ve baskıcı bir disiplin anlayışı hakimdir.
- Ailenin belirlediği kurallar çok keskindir ve koşulsuz kabul edilmek zorundadır.
- Kontrol tamamen anne babadadır.
- Bireyin üzerinde hakim olan duygu ‘korku’ dur.
- Çocuk korkuyla büyür.
- Hatalar kabul edilemez.
- En küçük yanlışlar cezalandırılır ve bu cezalar genellikle çocuğun gelişimine uygun cezalar değildir.
Otoriter Ailede Yetişen Çocuklar;
İçine kapanık, sessiz ve çekingendirler.
Ailede sürekli eleştirildikleri için aşağılık duygusu geliştirebilirler.
Çocuğun kendine güveni yok denecek kadar azdır.
Kendi kararlarını vermekte güçlük çekerler, dışa bağımlıdırlar.
Mükemmeliyetçi Tutum
- Mükemmeliyetçi tutum benimseyen ebeveynler çocukların akademik ,sanatsal, sosyal kısaca her alanda kusursuz olmasını beklerler.
- Anne-babanın kalıplarının içinde boğulur adeta çocuk.
- Ebeveyn kendi eksikliklerini çocuklarının tamamlamasını bekler.
- Çocuktan beklenti çocuğun gelişiminin, yaşının ,yetenek ve kapasitesinin çok üzerindedir.
- Çocuğun kendi seçimleri ve kararları yok denecek kadar azdır.
Mükemmeliyetçi Ailede Yetişen Çocuklar;
Özgüvenleri yoktur.
Sürekli bir iç çatışma içindedirler.
Aşırı titiz ya da tam tersi aşırı dağınıktırlar.
İlgisiz ve Kayıtsız Tutum
- Çocuğun davranışlarına ilgisiz ve umursamaz davranışlar sergileyen ebeveynlerdir.
- Çocuğun varlığı ,yokluğu belli değildir.
- Çocuk anne-babayı rahatsız etmediği müddetçe sorun yoktur diye düşünülür.
- Çocuk kendi yalnızlığına itilmiştir.
- Aile içinde iletişim problemi vardır.
İlgisiz ve kayıtsız Ailede Yetişen Çocuklar;
Gecikmiş konuşma görülebilir, sosyal gelişimleri düşüktür.
Saldırgan ve etrafa zarar verici davranışlar sergileyebilirler.
Tutarsız Tutum
Anne ve babanın çocuklarına karşı tutarsız davranmaları çocuğu olumsuz etkiler.
Annenin’ evet’ dediğine baba ‘hayır’ der.Babanın ‘evet’ dediğine anne ‘hayır’ der.
Ebeveynlerin çocuklara karşı fikirlerde ortak olması sağlıklı bir aile ortamı sağlar.
Demokratik Tutum
- Aileyi ilgilendiren kararlar hep birlikte alınır.
- En ideal ebeveyn tutumudur.
- Kurallar tüm aile bireyleri içindir.Esnetilebilir.
- Anne-baba çocuğa iyi bir rehber olurlar.Kendi fikirlerini söylerler ama çocuğun alacağı karar çocuğa bırakılır.Seçimler ve sorumluluklar çocuğa aittir.
- Problemlere ortak çözümler bulunur.Aile bireylerinin eşit söz hakkı vardır.
Demokratik Ailede Yetişen Çocuklar;
Özgüveni yüksek, çevresine saygılı, problemlere çözüm odaklı yaklaşabilen, yaratıcı farklı fikirlere açık, sorumluluk duygusu gelişmiş bireylerdir.
Arkadaş canlısı ,sosyal ve mutlu birey olarak yetişir.
Aşırı Hoşgörülü Tutum
- Çocuğun merkezde olduğu bu tutumda çocuğun yaptığı her şey hoş karşılanır ve aşırı özgür bırakılır.
- Çocuğa neyin doğru neyin yanlış olduğu hiçbir zaman anlatılmaz.
- Etkili bir denetimden uzaktırlar.
- Büyük bir problem yaşanmadan çocuğa karışılmaz.
Aşırı Hoşgörülü Ailede Yetişen Çocuklar;
Anne-babayı kendi denetimlerine alırlar.
Okulda, sosyal çevrede kuralsızlığa alışan bu çocuklar uyum sorunu yaşarlar.
Sabırsız,şımarık, antisosyal, kırılgan, her dediğinin anında olmasını isteyen bireylerdir.
Ailelere Öneriler
- Çocuğunuzla her gün sohbet edebilecek zaman dilimi oluşturun.
- Aktif bir dinleyici olun.
- Kendi kararlarını kendi vermesi için uygun ortam yaratın.
- Yapılan yanlış davranışlarda yanlışın çocuğun kişiliğinde değil davranışında olduğunu güzelce belirtin.
- Çocuğunuzun fikirlerine saygı gösterin, eleştirmeyin, yargılamayın, kıyaslamayın, sevgiyle onaylayın.
Bunları uyguladığımızda çocuğun kendini değerli birey olarak hissetmesi sağlamış oluruz.Çocuk kendine değer vermeyi öğrendiğinde topluma sağlıklı, kendi fikirlerini üretebilen ,yaratıcı, sevgiyle büyüyen bir birey yetiştirmiş oluruz.
Yazar
Zozan BUCAK
Psikolojik Danışman
